هنگام سوختگی شیمیایی چشم چه باید کرد؟

موقعیت و ساختار چشم به شکلی است که در معرض آسیب‌های بسیاری قرار دارد؛ به‌عنوان‌مثال بعضی مواد می‌توانند با ورود به فضای کره چشم، عملکرد سلول‌های آن را مختل کنند. مواد اسیدی، قلیایی و خنثی در حالت‌های جامد، مایع و بخار در بروز این مشکل نقش دارند. عارضه ایجاد شده در نتیجه این موضوع سوختگی شیمیایی نامیده می‌شود. آشنایی با علائم و راه‌های درمان عارضه مذکور برای جلوگیری از عوارض جدی آن حائز اهمیت است. به همین دلیل این مقاله به معرفی سوختگی شیمیایی چشم اختصاص داده شده است. با ما تا پایان همراه باشید.

سوختگی شیمیایی چشم چیست؟

چشم یکی از بخش‌های مهم و حساس بدن است که در معرض آسیب‌های مختلف فیزیکی و شیمیایی قرار دارد. آسیب‌های شیمیایی چشم ناشی از ورود مواد مضر و مخرب به داخل چشم است. معمولاً این عارضه به‌صورت سوختگی بروز پیدا می‌کند. میزان آسیب وارده به چشم در این شرایط یکسان نیست و از خفیف تا شدید دسته بندی می‌شود. سوختگی هلی خفیف معمولاً با آبریزش چشمی نمود پیدا می‌کنند. اما سوختگی شدید با صدمات جدی به بینایی فرد همراه است. امکان بروز این حادثه برای کارکنان بسیاری از مشاغل وجود دارد؛ به‌عنوان‌مثال کارگران ساختمانی به واسطه تماس با گچ یا آهک دچار سوختگی چشم با مواد قلیایی می‌شوند. کشاورزان به استفاده از سموم آفت کش و کودهای شیمیایی در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. عامل اصلی ابتلای زنان به سوختگی چشم استفاده مکرر از لوازم آرایشی بهداشتی نامناسب، شوینده‌ها و سفیدکننده‌ها است.

هنگام سوختگی شیمیایی چشم چه باید کرد؟

چه موادی موجب سوختگی شیمیایی چشم می شوند؟

مواد دخیل در سوختگی شیمیایی چشم بر اساس حالت ظاهری به صورت جامد مایع یا بخار هستند. این مواد برحسب ترکیبات در سه گروه قلیایی، اسیدی و خنثی جای می‌گیرند. آمونیاک و آهک متداول‌ترین مواد قلیایی دخیل در بروز این عارضه هستند. اسید فسفریک اسید، سولفوریک اسید و هیدروکلریک یا همان جوهر نمک نیز از جمله مواد اسیدی هستند که موجب سوختگی شیمیایی می‌شوند. مواد سفید کننده نیز مثال خوبی از مواد خنثی بشمار می‌روند.

در صورت سوختگی چشم با مواد قلیایی آسیب‌های بیشتری گریبان گیر فرد خواهد شد. به عبارتی خطر مواد قلیایی بیشتر از مواد اسیدی ارزیابی می‌شود. دلیل این موضوع از بین رفتن سلول‌های چشمی به دلیل از بین رفتن غشای آنها تحت تأثیر مواد قلیایی است. این روند در صورت عدم کنترل به تدریج برای سایر سلول‌های مجاور نیز تکرار می‌شود. مواد قلیایی با اسیدیته بالاتر از 11 بیشترین آسیب را در سوختگی شیمیایی ایجاد می‌کنند. اما مواد اسیدی به دلیل تشکیل کمپلکس با پروتئین‌های چشم مانع از نفوذ بیشتر مواد اسیدی به بخش‌های عمقی‌تر می‌شوند. درنتیجه آسیب‌دیدگی کمتری رخ می‌دهد. البته مواد اسیدی نیز در صورت بالا بودن غلظت می‌توانند آسیب‌های جبران‌ناپذیر و شدیدی به چشم وارد کند.

علائم بروز سوختگی شیمیایی در چشم

میزان آسیب ایجاد شده در سوختگی شیمیایی چشم ثابت نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. پزشک بر حسب موارد متعددی درجه سوختگی چشم و آسیب‌های آن را تعیین می‌کند. نوع و غلظت ماده ایجاد کننده سوختگی، مدت تماس ماده شیمیایی با چشم و میزان نفوذ ماده به داخل چشم از جمله این موارد به شمار می‌روند. میزان رعایت دستورالعمل لازم در لحظات اولیه سوختگی نیز در میزان آسیب‌دیدگی چشم تأثیرگذار است. صرف نظر از این موضوع، احساس سوزش، آبریزش چشمی، قرمزی و درد از علائم مشترک بین افراد درگیر با این عارضه است.

هنگام سوختگی شیمیایی در چشم چه باید کرد؟

بعضی مشکلات و عارضه‌های چشمی باید به صورت اورژانسی تحت رسیدگی و درمان قرار گیرند. فوریت‌های چشمی به دو نوع اورژانسی و واقعی تقسیم می‌شوند. نوع واقعی مختص مواردی است که هرگونه تأخیر در درمان، ناراحتی‌های شدید و ضایعات جدی برای فرد به همراه دارد. اما تأخیر چندساعته در موارد اورژانسی، مشکل جدی برای فرد ایجاد نمی‌کند. سوختگی شیمیایی چشم یکی از فوریت‌های واقعی بشمار می‌رود. از این رو فرد باید سریعاً خود را به مراکز درمانی برساند. در غیر این صورت بروز مشکلات ظاهری چشمی، اختلال در بینایی و حتی نابینایی دور از ذهن نخواهد بود. اقدامات لازم در صورت مواجه شدن با این عارضه در دو بخش پیش و بعد از رسیدن به اورژانس تقسیم می‌شوند:

اقدامات لازم پیش از رسیدن به اورژانس

مهم‌ترین اقدام در صورت مواجه شدن با سوختگی شیمیایی چشم دور کردن ماده ایجاد کننده این عارضه است. سپس شستشوی چشم با آب یا سرم شستشو باید مدنظر قرار گیرد. در صورت عدم دسترسی به این موارد می‌توان از مایعات غیرسمی از قبیل نوشیدنی‌های قندی استفاده کرد. این کار با هدف بازگرداندن اسیدیته چشم به حالت طبیعی انجام می‌شود. شستشو باید حداقل به مدت ۳۰ دقیقه و حداکثر تا زمان رسیدن اورژانس چشم ادامه پیدا کند.

انتقال فرد آسیب دیده به اورژانس چشم

در مراکز اورژانس اقدامات مختلفی برای فرد دچار سوختگی شیمیایی چشم انجام می‌شود که عبارتند از:

• بی‌حسی موضعی چشم و ادامه شستشو با سرم تا زمان بازگشت اسیدیته چشم به حالت طبیعی
• برداشت بافت عفونی و آسیب دیده به همراه مواد شیمیایی بجا مانده در داخل چشم
• تجویز داروهایی چون قطره یا پمادهای آنتی‌بیوتیک، اشک مصنوعی، داروهای کاهش دهنده فشار چشم برای بهبود وضعیت فرد
• بسته به شرایط چشم استفاده از روش‌های مختلف از قبیل پیوند قرنیه، پیوند سلول‌های بنیادی، لنزهای تماسی و … برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده

هنگام سوختگی شیمیایی چشم چه باید کرد؟

سخن پایانی

ما در این مقاله به بررسی یکی از فوریت‌های واقعی چشم تحت عنوان «سوختگی شیمیایی چشم» پرداختیم. بسیاری از مواد قلیایی، اسیدی موجب بروز این عارضه می‌شوند؛ به‌عنوان مثال می‌توان به جوهرنمک، اسید باتری، آهک، آمونیاک و … اشاره کرد. افراد در صورت مواجه با این اختلال باید در سریع‌ترین زمان ممکن به اورژانس چشم مراجعه کند. در غیر این صورت با بروز مشکل در وضعیت ظاهری چشم، افت بینایی و حتی نابینایی مواجه می‌شوند. این خطر برای مواد قلیایی بیشتر از مواد اسیدی است. در صورت داشتن هرگونه سؤال در این زمینه می‌توانید از طریق گذاشتن نظر با ما در ارتباط باشید. همچنین می‌توانید برای معاینه به صورت حضوری به مطب دکتر پورمازار دکتر چشم پزشکی و جراح و متخصص بلفاروپلاستی، لیزیک و لازک چشم، کاتاراکت (آب مروارید) و عمل زیبایی پلک در تهران مراجعه کنید.